2.5 Bijbanen

Een bijbaan naast school: goed idee?

LEES

Een bijbaan naast school kan om allerlei redenen handig zijn. Je verdient wat geld waarmee je leuke dingen kunt doen. Je hebt verantwoordelijkheden. En je vrienden doen het vast ook: 60% van de 15- en 16-jarigen heeft een (kleine) bijbaan. Maar is het ook goed voor school? Let je baas wel op je schoolresultaten? Kun je niet beter wachten tot je echt volwassen bent?

Prettig voor je bankrekening
De vakken in de supermarkt moeten iedere dag weer gevuld worden. Stel, je werkt hier een dag in het weekend en doordeweeks ook nog een paar uurtjes na school. Aan het eind van de maand kijk je tevreden naar je bankrekening. Mooi geregeld! Naarmate je er langer werkt, krijg je meer verantwoordelijkheden. Je draait alleen een afdeling en wijst nieuwe collega’s de weg. Maar dan komt de toetsweek eraan en eigenlijk moet je élke dag leren. Of je lesrooster wijzigt en nu kan je woensdagmiddag niet meer werken. Je werkgever vraagt of je dan misschien in de ochtend kan, wanneer je de eerste twee uur vrij hebt? Gapend zit je in de klas. Die toetsweek wordt een ramp…

De voordelen van een bijbaan gaan verder dan het bedrag op je bankrekening. Je leert nieuwe mensen kennen, het kan erg gezellig zijn. Je doet je eerste werkervaring op en die kun je op je cv zetten. Je leert bijvoorbeeld samenwerken, doorzetten, hoe je met klanten omgaat, maar ook praktische dingen zoals schoonmaken. Je wordt wat zelfverzekerder over wat je allemaal kan, mensen rekenen op je. Het geeft je week structuur. En met dat bedrag kun je ook steeds meer volwassen uitgaven doen, of juist nog even sparen. Kortom, je leert op een volwassen manier met geld omgaan.

Puberbrein
Er zijn echter mensen die vinden dat scholieren echt niet zouden moeten werken tijdens schoolweken. Het zou tieners niet lukken om school en werk op een goede manier te combineren. Als scholieren dan lage cijfers halen, is dat te wijten aan de bijbaan, menen zij. En dat blijkt ook uit onderzoek door de Universiteit van Essex: tieners halen flink lagere cijfers als ze een bijbaantje combineren met school. Ook denken ouders wellicht dat het niet goed is voor hun gezondheid, ze zitten vermoeid in de klas. De werkgevers maken te graag gebruik van deze goedkope werkkrachten.

School zou prioriteit moeten hebben, maar pubers weten volgens volwassenen nog niet altijd hoe ze de juiste prioriteiten moeten stellen. Het kan verleidelijk zijn om nu lekker te verdienen, maar met een schooldiploma ga je in de toekomst meer verdienen. Beseffen tieners dat wel? Het puberbrein kiest voor beloning op korte termijn.

Goed plannen
Is er dan geen goede combinatie mogelijk? Of zouden er misschien strengere criteria moeten gelden wanneer jongeren willen werken, regels die voor de jongere en de werkgever gelden? Alleen werken in een schoolweek als je cijfers goed zijn, bijvoorbeeld. Of: altijd vrij voor een toetsweek. Maar dat is misschien te ingewikkeld voor het bedrijf. En leer je niet juist goed plannen als je beide combineert?

Is een bijbaan wel of niet goed voor jongeren?

BEGRIPPEN

Leer de nieuwe begrippen: naarmate – structuur – wijten aan – prioriteit – criterium.

naarmate: in de mate dat, in verhouding tot, denk ook aan: hoe… hoe, of des te … des te …

• VOORBEELD: Naarmate je meer uren werkt, is er minder tijd voor school of andere hobby’s.  
• VRAAG: Denk je dat jouw cijfers zouden dalen naarmate je meer uren naast school werkt?

de structuur: inrichting, bouw, organisatie, constructie

• VOORBEELD: Dankzij een bijbaan leer je ook de structuur van een bedrijf kennen.
• VRAAG: Zijn er, gezien de structuur van een schooljaar, ook momenten waarop je prima kunt werken zonder problemen op school?

wijten aan: toeschrijven aan, is veroorzaakt door, zeggen dat iets negatiefs komt door…

• VOORBEELD: Volgens sommigen zijn de problemen op school niet te wijten aan hun bijbanen, maar aan de planning van tieners.
• VRAAG: Als jij nog geen bijbaan hebt en toch een laag cijfer haalt, waaraan wijt jij dat dan?
• Het woord ‘wijten aan’ lijkt op ‘verwijten’: iemand iets kwalijk nemen, de schuld geven van iets. ‘Dat is te wijten aan zijn roekeloze rijgedrag. Ik verwijt hem zijn roekeloze rijgedrag.’

de prioriteit: voorrang, iets wat voorrang heeft

• VOORBEELD: Volgens volwassenen kunnen tieners geen prioriteiten stellen; misschien kunnen ze het heel goed, maar hebben ze nu eenmaal andere prioriteiten. 
• VRAAG: Wat heeft bij jou prioriteit als het gaat om het uitgeven of sparen van je zakgeld?

het criterium, de criteria (meervoud): eis, voorwaarde, richtlijn

• VOORBEELD: Elke werkgever moet zich houden aan de criteria voor een veilige werkplek.
• VRAAG: Wat zijn aan het eind van het jaar de criteria om over te gaan?

ONTDEK

Tieners mogen nog niet werken zoals volwassenen. School heeft immers prioriteit en dat is bij wet geregeld. Je mag pas een echte bijbaan hebben als je 15 bent, daarvoor mag je alleen licht werk doen, zoals een krantenwijk. Naarmate je ouder wordt, mag je meer werken en stijgt ook je uurloon. Werknemers moeten zich houden aan het criterium van het aantal uren per werkdag. Ook mogen minderjarigen niet elke zondag werken, of ‘s nachts bijvoorbeeld.

Deze regels zijn er omdat school ook gezien wordt als werk. Ook al krijg je er niet voor betaald, je lesuren tellen wel als arbeidstijd en die arbeidstijd mag gemiddeld 40 uur per week zijn bij 16- en 17-jarigen. Daarom kun je in de vakanties wel meer werken. Deze structuur van regels en mogelijkheden voor tienerwerk is er om de gezondheid en het onderwijs van tieners te beschermen. Of lagere cijfers nu wel of niet altijd te wijten zijn aan de bijbaan, de overheid wil vooral voorkomen dat jongeren kiezen voor snel geld in plaats van een diploma.

In de opgaven hieronder bekijk je de verdiensten van een bijbaan. Werk de opgaven op papier uit – je mag een rekenmachine gebruiken.

Opgave 1

Jay is 16 jaar en werkt in de supermarkt. Zijn loon is €5,47 per uur. Daar gaat nog belasting vanaf, maar hij weet dat hij dat later terug kan vragen bij de Belastingdienst. Hij krijgt dus per gewerkt uur €3,65 op zijn rekening.

1. Na zijn eerste vier weken kijkt hij tevreden naar zijn bankrekening: er is €160,60 bijgeschreven. Hoeveel uren heeft hij gewerkt?
2. In deze eerste vier weken had hij op school een lesrooster met 30 lesuur. Is dit samen met de uren in de supermarkt te veel arbeidstijd, volgens de regels die er zijn voor 16-jarigen? Zie tekst hierboven.

Opgave 2

Als Jay 18 wordt, werkt hij nog steeds bij de supermarkt, dat doet hij 16 uur per week. Inmiddels is zijn uurloon €6,86 per week, na aftrek van de belasting is dat €4,60.

Jay kan nu ook rood staan op zijn bankrekening, dus ‘in de min staan’, omdat hij 18 is. Jay geeft z’n geld soms iets sneller uit dan het binnenkomt…

1. Bekijk het beginbedrag van Jay en zijn uitgaven. Reken steeds uit wat er nog op zijn bankrekening staat (het ‘banksaldo’). Als hij onder €0,- komt, dan heb je dus een negatief getal. Je mag voor het gemak het euroteken weglaten. Je schrijft dan bijvoorbeeld -7,50.

2. Jay kan maximaal €250,- rood staan. Wat kan hij niet meer betalen?
3. Jays ouders zeggen dat hij beter helemaal niet rood kan staan, omdat je er rente over betaalt. De rente op rood staan is bij hem 9,9% per jaar. Hoeveel betaalt Jay aan rente als hij het héle jaar €200,- rood staat?

SPREEK

Beslis met een groepsdebat of jongeren wel of niet mogen werken naast school. Je hebt nu genoeg kennis over het onderwerp om er een mening over te hebben. De klas wordt ingedeeld in groepen, ieder groepje krijgt een standpunt en moet dat verdedigen:

1. School krijgt altijd voorrang en jongeren mogen alleen in vakanties werken.
2. Een bijbaan is goed voor jongeren, dat zouden juist meer jongeren moeten doen.

Gebruik in het debat de nieuwe begrippen: naarmate – structuur – wijten aan – prioriteit – criterium.

Hulpzinnen

Deze zinnen helpen je om een goede bijdrage te leveren aan het debat:

• Naar onze mening kunnen jongeren…
• Dat zal ik nu namens mijn groepje beargumenteren.
• Kun je aantonen dat deze gevolgen (wel/níet) door de bijbaan veroorzaakt worden?
• Ik denk dat jullie een belangrijk voordeel/nadeel over het hoofd zien.